Ολοένα και περισσότερα περιστατικά πρώιμης έκφρασης της σεξουαλικότητας σε παιδιά και στρεβλωμένης αναζήτησης σεξουαλικής ταυτότητας από εφήβους φθάνουν στα γραφεία των ψυχολόγων για παροχή υποστήριξης ή επίλυσης ζητημάτων που προκύπτουν από τις αντίστοιχες συμπεριφορές λέει στη ΜΠΑΜ η ψυχολόγος- κλινική νευροψυχολόγος Ευγενία Παπαχρηστοπούλου.
Η παραπομπή γίνεται συνήθως από γονείς που έχουν αντιληφθεί «μια αλλόκοτη» για αυτούς σεξουαλική συμπεριφορά των παιδιών τους ή έχουν γίνει αποδέκτες παραπόνων από τα ίδια τα παιδιά. Η αρχική τους ανησυχία φτάνει πολλές φορές στα όρια της απόγνωσης λόγω άγνοιας τρόπων διαχείρισης των λεπτών ζητημάτων που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα.
Τα παραπάνω περιστατικά αφορούν εκφράσεις ή εκδηλώσεις πρόωρης σεξουαλικότητας ή/και σεξουαλικών πειραματισμών μεταξύ συγγενών, πρώιμων ομοφυλοφιλικών πράξεων , πρώιμων ετεροφυλοφυλικών ή ομοφυλοφιλικών σεξουαλικών επαφών με αγνώστους ή έκθεσης των παιδιών σε σεξουαλικό υλικό. Συνακόλουθα, είναι δυνατόν να υπάρξουν αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών όπως ξαφνική εκδήλωση φόβων , ξαφνική αλλαγή στη διάθεση, αλλαγές στον ύπνο , έντονα ξεσπάσματα ή επιθετικότητα ή/και αντίθετα, επίμονη ενασχόληση με θέματα σεξουαλικού περιεχομένου.
Τα στάδια της σεξουαλικότητας
Η παιδική ηλικία (7-11) σύμφωνα με τα ψυχοσεξουαλικά στάδια του Freud είναι η ηλικία της λανθάνουσας σεξουαλικότητας όπου η σεξουαλικότητα είναι υπαρκτή αλλά το παιδί έλκεται από άλλες δραστηριότητες και ενδιαφέροντα όπως σχολικές δραστηριότητες, φιλίες κ.λ.π.. Η εφηβεία είναι η εποχή της σύναψης σχέσεων, η αναζήτηση και κατάκτηση της σεξουαλικής ταυτότητας. Η ορμή και η παρόρμηση ακόμα των εφήβων ως προς την αναζήτηση των σεξουαλικών εμπειριών είναι συμβατή και παράλληλη με το αναπτυξιακό τους στάδιο και τις γνωστικές κατακτήσεις της εφηβείας.
Οι προβληματισμοί σχετικά με τα προαναφερόμενα περιστατικά περιστρέφονται γύρω από την έντονη προβολή της σεξουαλικότητας τόσο από τα μέσα όσο και από την υιοθέτηση τρόπων ζωής που παλαιότερα ήταν άγνωστοι. Παρατηρείται το φαινόμενο όπου παιδιά σχολικής ή προσχολικής ηλικίας έχουν μακιγιάζ ή μανικιούρ με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων. Ομοίως , παιδιά στην εφηβεία ή προεφηβεία που βιάζονται να πειραματιστούν τόσο ετεροφυλοφιλικά ή/και ομοφυλοφιλικά επειδή απλά είναι «μόδα» ή επειδή η πρόσβαση είναι πλέον εύκολη σε σεξουαλικό υλικό παντός είδους.
Ανησυχίες και προβληματισμοί
Μήπως η εύκολη πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό ή υλικό που προορίζεται για ενηλίκους αλλοιώνει την παιδικότητα που ούτως ή άλλως είναι μοναδική και την απομακρύνει από τη ζωή των παιδιών ; Μήπως σήμερα είναι η εποχή που τα παιδιά δε βιώνουν την αθωότητα και τη μοναδικότητα της παιδικής ηλικίας αλλά μπαίνουν πολύ πρώιμα και βίαια σε προβληματισμούς που είναι προορισμένοι για άλλα αναπτυξιακά στάδια ; Μήπως η άλλη όψη της προβολής των pride – που βέβαια ο αρχικός τους στόχος δεν ήταν η προβολή για την προβολή αλλά η εξάλειψη των διακρίσεων- έχει διαφορετικό από το αναμενόμενο αποτέλεσμα; Μήπως αυτή η «μόδα» επιδρά τελικά στην σεξουαλική κατεύθυνση ανεξαρτήτως προσανατολισμού; Μήπως αυτή η πρώιμη απόκτηση εμπειριών καταλήγει σε τραυματικές εμπειρίες οι οποίες «θολώνουν» την πορεία προς την ενηλικίωση και αντί να οδηγήσει στην ομαλή κατάκτηση της οποιασδήποτε σεξουαλικής ταυτότητας συγχέει την πορεία του εφήβου προς αυτήν;
Τόσο η γονική ανησυχία όσο και οι παραπάνω προβληματισμοί ανακύπτουν εύλογα αν αναλογιστεί κανείς τη σύγχρονη πραγματικότητα η οποία εξελίσσεται ταχύτατα όσο η σύγχρονη τεχνολογία κατακτά τις ζωές μας.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν οι γονείς για να προστατέψουν τα παιδιά και τους εφήβους από αλλοιωμένες προσλαμβάνουσες εκφάνσεις της σεξουαλικότητας;
Το πρώτο βήμα είναι να μάθουμε να ακούμε και να αφουγκραζόμαστε τα παιδιά μας, τις ανάγκες , τις ανησυχίες τους , τα ερωτήματά τους. Προσπαθούμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια όσο είναι αυτό δυνατόν. Μέλημά μας είναι η προστασία τους από σεξουαλικό υλικό μέσω διαδικτύου, ο διακριτικός έλεγχος και τα όρια στις προσβάσιμες ιστοσελίδες. Καλό είναι να αποφεύγουμε τις εκφράσεις κλισέ όπως «Αυτό δεν είναι για αγόρια/κορίτσια» ή «Οι άντρες δεν κλαίνε» και τις αντικαθιστούμε με φράσεις όπως : «Αυτό συνηθίζεται από αγόρια/κορίτσια» ή «Όλοι έχουμε συναισθήματα και τα εκφράζουμε με μοναδικό τρόπο ο καθένας». Αποφεύγουμε σεξιστικούς χαρακτηρισμούς για σεξουαλικούς προσανατολισμούς.
Προσεγγίζουμε τα παιδιά και τους μιλάμε όταν το ζητήσουν και σύμφωνα με το γνωστικό επίπεδο που έχουν κατακτήσει. Εξέχουσα σημασία στη δική μας συμπεριφορά είναι η αποφυγή υποτίμησης των αποριών των παιδιών ή η αποφυγή απάντησης στα ερωτήματά τους.
Σε περίπτωση που υποπέσει στην αντίληψή τους οποιαδήποτε εκδήλωση από τις προαναφερόμενες συμπεριφορές είναι σημαντική η βοήθεια του ειδικού ψυχικής υγείας.
Συνοψίζοντας , είναι σημαντική η στάση και συμπεριφορά των σημαντικών άλλων στη ζωή του παιδιού απέναντι στα ευαίσθητα θέματα της σεξουαλικής υγείας λόγω του ότι τα παιδιά μαθαίνουν από το παράδειγμα και όχι μόνο ακούγοντας.
